Nobel ‘mukavele’ üzerine çalışanlara gitti, benim zihnim ise dünyamızın haline takılmakta

8
Reklam

 

Şu sıralar Nobel vakti. Alfred Nobel’in yaklaşık 100 yıl önce adadığı bağış sayesinde her yıl belli alanlarda öne çıkan kişi/ler ödülle mükâfatlandırıyor…

Dün sıra iktisattaydı.

Biri Finlandiya, diğeri İngiltere doğumlu, ancak her ikisi de ABD’deki eğitim kurumlarında öğrenci yetiştiren iki hoca mükâfatlandırıldı.

Oliver Hart (Harvard) ile Bengt Holmstrom (Massachusetts Institute of Technology, MIT)…

Yakınlarım bilir: En az ‘Nobel edebiyat ödülü’ kadar yakından izlerim iktisat ödülünü…

Mukavele deyip geçmeyin

Prof. Hart ile Prof. Holmstrom hangi alanda çalışmışlar ödülü hak etmek için?

İlk bakışta ‘basit’ görünen bir alanda: Mukavele… Aralarında ilgi çelişkisi bulunma ihtimali yüksek ilişkilerle dolu bir hayat sürdürüyoruz; kamu yöneticileri ile halk, hisse sahipleriyle şirketleri yönetenler, sigorta şirketleriyle araç sahipleri arasındaki ilişkiler gibi…

Nobel komitesinin değerlendirmesine göre, ilgi çelişkisi sebebiyle, bu tür ilişkilerin, iki taraf için de yararları bulunacak sağlam mükavelelere bağlı olması gerekiyor. Hart ve Holstrom bunun değişik alanlarda nasıl sağlanacağı üzerinde bilimsel çalışmalar yürüttükleri için ödüle lâyık görülmüşler…

Reklam

Başta söyledim, ilk bakışta ‘basit’ göründüğünü…

Oysa insanoğlunun bütün davranışları, kâğıt imzalamış olsun veya olmasın, değişik kişi, kurum ve kuruluşlarla mukavelesine dayanıyor.

Devletle birey, çalıştığı yerle çalışan, siyaset kurumuyla siyasetçi arasında böyle mukaveleler var ve onların hassasiyetine dikkat etmek gerekiyor.

Allah ile birey arasında da mukavele var aslında; birey o çerçeve içerisinde hayatını sürdürdüğü taktirde karşılığını göreceğini biliyor.

Her mukavelede mukavele şartları herkesi bağlayıcı işte.

Devlet, siyasetçi, vs…

‘Devlet’ denilen aygıt uyruklarına güven içinde bir hayat, refah ve huzur vaad ediyor; buna karşılık birey de ‘devlet’ aygıtına karşı çıkmama sözü veriyor…

Siyasetçiden ülkenin anayasal çerçevesine uygun bir davranış bekleniyor; devlet yönetimi (iktidar) buna karşılık olarak siyasetçiye veriliyor.

Bunu ve bununla ilişkili diğer bir çok önemli gerçeği hatırlatması bakımından isabetli bir karar olmuş Nobel komitesinin bu yılki kararı…

Reklam

Kazandıkları haberi ilk duyulduğunda, bir uzman, “Çok hassas bir konu, yangın sigortası olan biri evi yandığında oralı bile olmaz ya, Hart ile Holmstrom bu gerçekteki çarpıklığı yıllardır konu edinmişti” açıklamasını yapmıştı.

Galiba bizde de gösterilen bir TV dizisinde, ‘New Black is Orange’ta, her hafta anlatılanlar da Nobel ile ödüllendirilen bu iki bilimadamının bulgularından yararlanılarak kaleme alınmış…

Konuyu benim ele alışım Nobel komitesinin gerekçesinden çok farklı değil: Dünyada artık gözle görülür bir hal alan yanlış gidiş var; hemen her alanda görünür-görünmez mukavelelere meydan okuma, aldırmama, hatta gözlere sokarcasına onları çiğneme eğilimi seziliyor.

Sezilmek ne kelime, bu gidiş elle tutulur bir hal aldı.

Özellikle de 21. yüzyılın hemen başından itibaren…

11 Eylül kapıyı araladı ve sonra…

Bu yüzyılın hemen başında dünyamız büyük bir felâket yaşadı: 11 Eylül 2001’de, ABD’nin Boston kentinden kalkan 4 uçaktan 2’si New York’taki ikiz kuleleri, 1’i Washinton’daki Pentagon’u bombaladı; Kongre binasını hedef aldığı varsayılan 4.sü ise Pensilvanya üzerinde düşürüldü.

Terör eylemini gerçekleştiren 19 kişinin hepsi İslâm Dünyası’ndan gençlerdi.

Felâket arkasından sükûn etti: ABD’nin o zamanki başkanı George W. Bush, ülkesine huzur ve refah vaad ederek seçildiği halde, içte ve dışta savaş kararı almakta gecikmedi.

Ayrıldığında gerisinde ekonomik bir yıkım bırakma pahasına…

Bush’un, Teksas eyaletindeki insanların çoğunluğu gibi, ‘iyi birer Hıristiyan’ olduğu biliniyor.

‘İyi Hıristiyan’ ise, kendi tanımlarına göre, başkalarının hakkına tecavüz etmeyen, yanağına tokat vurana öteki yanağını çeviren, âdil olmayan savaşlara izni olmayan biri demek…

Bush bu özelliklerini –yani Tanrısı ile arasındaki mukaveleyi– unuttu…

Sonrasını hepimiz biliyoruz: Afganistan… Irak… Libya… Yemen… Suriye…

Kan, ter ve gözyaşı…

Mukavelesini temelli bozmadan önce, “Neden?” sorusunu kendisine ve ülkesinin izlediği politikalara çevirerek sorsa dünyadaki kargaşanın temelinde ‘Filistin sorunu’ gibi dengesizliklerin yattığını fark edebilseydi, Bush, farklı bir politik çizgi izleyebilir, bunu yapabilseydi sadece ABD’ye değil dünyaya da, huzur ve refahın gelmesinin kapısını aralayabilirdi.

Amerikalı ya… Ne kadar ‘iyi’ bir dindar olursa olsun, ilk tepkisi silâha sarılmak oldu Bush’un…

O gün bugündür dünyamız ‘mukavele’ ile sınırları belirlenmiş bir yer olmaktan çıktı.

İslâm Dünyası da yanlış kervana katıldı

İslâm Dünyası da, Batı’dan yönelik tehditlere cevap verirken, kendisinin ‘Kâlû: Belâ” diyerek yaptığı ilk mukaveye uygun davranmıyor. Başkalarını ve diğer eylemleri bir tarafa bırakalım, IŞİD’in ve Boko Haram’ın kafa kesme eylemlerinin, girdiği yerlerde kadınlara reva gördükleri muamelenin fetvasını hangi kitaptan alıyorlar?

Masum insanları öldürmeyle sonuçlanan eylemleri hangi gerekçeyle yapabiliyor Ankara’da, İstanbul’da, Paris’te, Orlando’da, San Bernardino’da, Brüksel’de saldıran tipler?

Çivisi çıkmış, yani temel mukavelelere uyması gerektiği inancından uzaklaşmış insanlarla dolu, bir dünyada yaşıyoruz bugün…

‘Dünyanın en güçlü devleti’ iddiasının sahibi ABD’ye başkan olma yarışını sürdüren Trump ile Clinton’a bir de bu gözle bakın.

Hangisi ABD Anayasası’nın öngördüğü türden –yani temel mukaveleye saygılı– bir yönetim sözü vererek oy istiyor?

Sonuçta bu ikiliden biri ‘başkan’ olacak; hangisi ‘başkan’ olursa dünya için daha hayırlı olur sizce?

Ben bu soruya cevap veremiyorum.

Keşke Tiffany Trump başkan olsa…

Keşke Donald Trump’ın kızı Tiffany aday olsaydı ve kazansaydı…

“Tiffany de nereden çıktı?” diye soracaklar aşağıdaki klipi izlemeli.

Utanç duygusu olan bir genç kadın Tiffany…

İkili geçen akşam karşı karşıya geldiler. Kendileri platformda sorulara cevap verir gibi yapıp birbirlerine saldırırken, ailelerin fertleri de aynı çatının altında onları izlemekteydi. Söz düellosu bitip kapışanlar aile fertlerinin yanına gittiler ve tebrikleri kabul ettiler…

Klip işte Trump’ın ailesiyle buluştuğu o ânı yansıtıyor. Âdetleri olduğu üzere yanağından öpme girişiminde bulunduğu kızı Tiffany yanağını babasından sakınıyor.

O anda aklından kimbilir neler geçiyor o genç kızın…

Yalnızca yakın zamanda bilgi sahibi olduğumuz kadınlara yönelik aşağılık sözleri değildir midesini bulandıran; çok iyi tanıdığı babasının ülkesinin başına gelebileceği ihtimaline ne dersiniz?

Güç ve iktidar sahibi babaların çocukları…

Mukaveye yüz verilmeyen dünyada yine de umudumuz gençler…

ΩΩΩΩ

Tiffany Trump yüzünü babasından çevirirken…

https://www.youtube.com/watch?v=BdO4vvWZE2Q

Reklam

8 YORUMLAR

  1. Kimbilir neler geldi zavalli kizin basina
    Tiffany anadan dolayi babasindan biraz uzak
    Ayni zamanda cevre baskisi ve sosyetik gorunme olayi
    Onemli olan hangi baskan turkiye icin daha iyi
    Trump Erdoganla calisacagini uzun zaman once soyledi
    Ayni zamanda putinlede iyi bir diyalog kuracagini herdefasinda dile getiriyor
    Onemli olan bolgenin ve turkiyenin gelecegi icin kim daha iyi
    Hillary hala pyd yi silahlandirmakta kararli

  2. Pop sosyolog yazısını sabırsızlıkla bekliyorum bence sizin için çok malzeme veriyor bugunlerde

  3. Her ne kadar yazdıklarım yayınlanmasa da yeni sitenizi beğendiğimi ve daha profesyonel olduğunu belirtmek isterim. Başarılar

    • Hasan Bey merbalar,

      Güzel düşünceleriniz için teşekkürler. Bizi okumaya devam ediniz lütfen. Gün geçtikçe daha iyiye gitmeye gayret gösteriyoruz.

      Daha önce bir yorum yapmışsınız, o da yayınlanmış… Sizin dikkatinizden kaçmış sanırım. Kelimelerde pürüz olmadıkça, 3. şahıslara saldırı olmadıkça, yorumları yayınlıyorum. Bazen incitici söz içeren yorumlar (yorumlayıcılar genellikle bunun farkında olmuyorlar) veya 3. şahıslar hakkında sert sözler içeren yorumlar geliyor, onları yayınlarken iki – üç kere düşünüyorum, çoğu zaman bu tip yorumları yayınlamıyorum.

      Saygılarımla.

  4. Gelişmiş Batı’da hemen her konuda ‘sistemler’ öylesine oturmuş ki kimin lider olacağı üzerinde çok da fazla durulmuyor. İyi yetişmiş insanlar daha ziyade bilim ve teknoloji ve küresel iş hayatı ile ilgileniyor. Ülkeyi idare etmek işini adeta 2. sınıf bir iş olarak görüyorlar. Zaten ‘düşünce kuruluşları’ ve ülkelerinin ‘üst aklı’ genel politikaları belirliyorlar, seçilmiş yöneticilere de bunları uygulamak, yönetmek ve güncel ayarlar yapmak düşüyor. Bir nevi Devlet Genel Müdürü gibi bir şey.

    Az gelişmiş ülkelerde ise hemen her konuda ‘sistem eksikliği’ sorunu var. Bu durumda içlerinden çıkan bazı kahraman ve iş bitirici olduğuna inanılan kişilerden medet umuluyor. Yapsan yapsan sen yaparsın diye ‘kahramanı’ o işin başına getiriyoruz. Örneğin Türkiye’nin bir futbol ekolü ve altyapı sistemi yok veya çok zayıf. Ama hayat devam ediyor ve milli takımı şampiyonalara hazırlamak lazım. Fatih Terim’e ‘Türkiye Futbol Direktörü’ unvanı ve eşek yüküyle para verip çözüm bekliyoruz. Sonuç ortada, işler iyi giderse başarı Terim’e ait işler kötü giderse futbolcular, medya ve bazı özel çekişmeler bahane ediliyor.

    Futboldaki örneği siyasete uygulasak çok mu farklı ?

    Not : ABD’de ‘Ekonomi’ okuyanlar mühendisler gibi matematik eğitimi alıyor. Dr.Mühendis’lerin önemli bir kısmı da Bankacılık sektöründe uzman olarak çalışıyor.
    Bilim-teknolojide (fen bilimleri ve matematik) ilerlemediğimiz sürece hiçbir sorunumuzu yeterli düzeyde çözemeyiz. Biraz da bu temel konuları konuşmamız, yazmamız gerekmiyor mu ?

  5. Makyajı bozulmasın diye yaklaşmasına izin vermiyor ya da sakınıyor. Bir kadın için en önemli konu kendi görünümüdür. Kuran da her kavme bir ömür biçildiğinden söz eder. İbni Haldun da bu konuya deginir. Refah, insanı şımartıp, kaprisli ve daha sonra yalnız hale getiriyor. Hani eskiden köyün delisinden bahsedilirdi. Tarla ya gitmez. Okula gitmez. Zenaat ögrenmez. Hayırsız hayırsız der köylü. Askerlikde adam ederler derler.. Asker dönüşü yine degişen bir şey yoktur. Evlendirelim adam olur derler.. Yine pek bir şey değişmez .Köye sığmaz. Şehirde belalılardan biri olur. Şehir bu onu da eritir potasında..Ancak şimdilerde bunlar birbirini buluyor. Nerde bir hayırsız iş var oralarda. Önce Afganistan da kimi Taliban saflarında kimi Rus . Sonra Bosna Hersek de. Şimdi de İŞİD de . Refaha ulaşmış benciller de aman orada gebersinler aramıza dönmesinler diyip o tip ortamların devamlılığını sağlayıcı adımlar atıp , hayırsızları da oralara gönderiyorlar.

Yoruma kapalı.